Wat is er gebeurd?
Op 13 augustus 2020 vierde Sammy Baker zijn verjaardag met een paar vrienden in Amsterdam. De Duitse jongeman, 23 jaar oud, raakte in een psychose na het roken van een joint. Hij raakte zoek, werd alsnog gevonden door zijn familie, maar werd kort daarna in verwarde toestand doodgeschoten door de Amsterdamse politie. Het Openbaar Ministerie besloot in 2021 om de betrokken agenten niet te vervolgen. Een klacht tegen eenheidsleider Frank Paauw, die de agenten direct verdedigde in de media, werd gegrond verklaard.
In februari 2023 lekte een vertrouwelijk rapport uit, waarin een expert die de zaak onderzocht concludeerde dat de agenten zélf een onveilige situatie creëerden. Justine en Kai, de ouders van Sammy, willen graag het hele dossier van de Rijksrecherche ontvangen van het Openbaar Ministerie. Het OM weigert dat.
Ouders ontvangen onderzoeksdossier niet van het OM
Centraal in het onderzoek naar de dood van Sammy was het onderzoeksdossier naar zijn overlijden. In dit dossier staan verhoren van de betrokken agenten, een beschrijving van het contact over de portofoon, de autopsie van het lichaam van Sammy door het NFI en alle resultaten van het onderzoek van de Rijksrecherche. De advocaat heeft een kopie van het dossier ontvangen, zodat hij aan de zaak kan werken. Volgens het OM is een deel van het dossier geanonimiseerd verstrekt aan een Duitse deskundige die de ouders hebben ingeschakeld.
Justine en Kai, de ouders van Sammy, zijn in contact met de Duitse expert die het contra-onderzoek gaat doen. Zij geven aan dat deze expert het dossier nog niet ontvangen heeft. Ook hebben de ouders zelf geen kopie van het dossier ontvangen. “Wij willen zelf het hele dossier kunnen lezen,” zegt de moeder van Sammy, “zodat wij zelf kunnen begrijpen wat er gebeurd is.” Het lukt de ouders echter niet om het dossier in handen te krijgen, het OM wijst alle verzoeken af.
OM: ouders deelden namen agenten op social media
Een perswoordvoerder van het Amsterdamse openbaar ministerie laat weten dat het dossier niet verstrekt is aan de ouders omdat zij de namen van de betrokken agenten en de officier van justitie op social media deelden.
De ouders deelden op Instagram afbeeldingen van voorwerpen waarop de naam van de betrokken agenten te zien waren. De vader van Sammy, Kai: “De voorwerpen hadden dezelfde naam als de agent. Bijvoorbeeld, als de achternaam van de agent Gillette was, had ik een foto van een scheermes gedeeld.” De ouders deelden ook een foto van een graffiti waarop de naam van de officier van justitie te lezen was. Kai: “Wij hebben deze graffiti niet gemaakt en niet gefotografeerd, het is niet onze schuld dat dit gemaakt is. Mogen wij de foto dan niet delen?”
Het OM licht toe: “Het is niet verboden om namen van betrokken agenten op social media te openbaren.” Maar, het openbaren van de namen van de betrokken agenten speelt volgens het OM wél een rol bij de beoordeling om het dossier wel of niet te verstrekken, “omdat het openbaren de privacy van de agenten raakt.”
OM: dossier bevat “privacygevoelige informatie”
Een andere reden om het dossier niet aan de ouders te geven, is dat het dossier privacygevoelige informatie bevat. De ouders van Sammy begrijpen dat argument niet: “In 2021 kregen van het OM een brief waarin stond dat de betrokken agenten niet vervolgd zouden worden. In die brief stonden alle namen van alle betrokken agenten. Het OM heeft die namen zelf met ons gedeeld. Waarom zouden we dan niet een geanonimiseerd dossier kunnen ontvangen?”
Controle Alt Delete: ouders worden gestraft door het OM
Jair Schalkwijk van Controle Alt Delete verbaast zich over de gang van zaken: “Het lijkt alsof het OM de ouders straft omdat ze de namen van de agenten openbaar maakten. De wet WSJG* biedt geen wettelijke grondslag om de verstrekking van het dossier te weigeren, om de reden dat de privacy van de agenten is geschonden.”
Daarnaast merkt Schalkwijk op dat het onwenselijk is dat de overheid zich zo gesloten opstelt: “Nabestaanden krijgen van de overheid niet het dossier waarin wordt uitgelegd waarom de overheid geen vervolging instelt tegen de betrokken agenten. Tegelijkertijd blijkt uit een rapportage van een expert dat de agenten zélf een onveilige situatie creëerden.” Volgens Schalkwijk heeft het OM niets te verbergen, en kan een geanonimiseerd dossier aan de ouders worden gegeven, zeker als het OM zélf de namen al bekend heeft gemaakt aan de ouders. Schalkwijk: “Wij roepen het OM op om het dossier zo snel mogelijk te verstrekken aan de ouders.”
Video gemaakt door de ouders van Sammy, over de toedracht rondom zijn dood
*Toelichting
Zolang het OM nog strafrechtelijk onderzoek doet, is het OM is heel terughoudend bij het geven van inzage en verstrekken van het dossier. Op grond van artikel 51b Sv kunnen nabestaanden wel vragen om (delen van) het dossier. De vraag kunnen nabestaanden neerleggen bij de officier van justitie.
Als het OM besluit om niet te vervolgen (sepot besluit), is er een nieuwe situatie. Het onderzoek bij het OM is dan namelijk afgesloten. Niet helemaal, want het OM kan nog door het Gerechtshof opgedragen worden om alsnog iemand te vervolgen, als een artikel 12 Sv procedure succesvol is, maar het strafrechtelijk onderzoek is dan in principe afgesloten.
Het is in deze fase mogelijk om een verzoek in te dienen om (delen van) het dossier te verstrekken. Dat staat in artikel 39f Wjsg, lid f. In het artikel wordt gesproken van “hulpverlenen”, daaronder wordt ook verstaan informeren van nabestaanden en ondersteunen in het proces van rouw en traumaverwerking. Het verzoek moet ingediend worden bij de privacyfunctionaris van het OM.
